Raport Arup: Zrównoważone budownictwo musi mieć wartość społeczną. W jaki sposób projektować dla ludzi?

Kwestie ESG stają się priorytetem branży budowlanej, jednak zagadnienia wchodzące w skład litery S (Social) do niedawna schodziły na dalszy plan. W porównaniu z aspektami środowiskowymi niewiele uwagi poświęcano poprawie wpływu przestrzeni na jednostki i społeczności, co jest zrozumiałe wobec kryzysu klimatycznego. Jednocześnie to właśnie projektowanie z myślą o ludziach pozwala podnosić jakość życia. Arup w swoim najnowszym raporcie „Arup’s Social Value & Equity Theory of Change”, dotyczącym tworzenia wartości społecznej, wyróżnił kluczowe cele, do których branża powinna dążyć. Wśród nich znajdują się równość, sprawiedliwość społeczna, dostępność i poprawa jakości życia. Na świecie opracowywanych jest coraz więcej projektów, które powstają z myślą o kreowaniu wartości społecznej. Przykładem jest m.in. przedszkole w Gabonie, które inspiruje dzieci i jednocześnie całą społeczność do tworzenia zrównoważonych budynków.

– Wartość społeczna w projektowaniu, to bardzo zawiły obszar, który w dużej mierze zależy od kontekstów historycznych i kulturowych, dlatego szczególnie trudno określić uniwersalne rozwiązania. Tworzenie ich musi być procesem dostosowywanym do danego miejsca i społeczności. W związku z tym do każdego aspektu podchodzimy bardzo indywidualnie, ale aby osiągać określone rezultaty, wyróżniliśmy ramy, w których warto się poruszać – mówi Łukasz Olbromski, Property Leader w Arup.

W trakcie projektowania z myślą o społeczności, należy wziąć pod uwagę podstawowe cele, do których projekt powinien dążyć. Jednym z nich jest troska o równość, rozumianą w szeroki sposób. Dotychczas w ramach pojęcia „równość”, kierowano się definicją angielskiego odpowiednika „equality”, w której za „równość” przyjmuje się traktowanie wszystkich w ten sam sposób, niezależnie od ich potrzeb. Natomiast „równość” w zrównoważonym projektowaniu powinna mieć znaczenie angielskiego odpowiednika „equity”, pojęcia w ramach którego, dąży się do uwzględnienia różnych historii, obciążeń, zdolności i potrzeb. Dzięki takiej zmianie, przestrzenie miejskie mogą stać się bardziej włączające, co pozwoli na większy udział różnych grup w życiu społecznym, dając im równiejsze szanse na rozwój.

Według twórców raportu równie istotne jest dążenie do zwiększania sprawiedliwości społecznej (justice), które uwzględnia w projektowaniu temat historycznych szkód i doświadczeń danej społeczności. Polega to na wzięciu pod uwagę istniejących przywilejów i uprzedzeń, a następnie opracowanie możliwości ich eliminacji. Sprawiedliwe środowiska powinny sprawiać, że osoby, które historycznie były i nadal są w niekorzystnej sytuacji traktuje się równiej. Projektanci troszcząc się o wypływ na społeczeństwo, powinni także zadbać o dostępność (inclusion), dążąc do tego, aby każdy czuł przynależność do danego miejsca. Działania w tym obszarze obejmują zapewnienie fizycznej dostępności i braku barier oraz aktywne wspieranie zróżnicowanych potrzeb ludzi.

– Głównym celem wszystkich działań mających na celu wygenerowanie wartości społecznej powinno być podniesienie jakości życia, m.in. poprzez poprawę stanu zdrowia, komfortu i szczęścia doświadczanego przez jednostkę lub grupę. Jednocześnie jest to bardzo subiektywne kryterium. Dobra jakość życia to pojęcie różnorodnie zdefiniowane w zależności od lokalnych wartości i potrzeb, które z kolei są kształtowane przez czynniki społeczne, kulturowe, ekonomiczne i historyczne oraz osobiste doświadczenia. Sprawia to, że określenie tego elementu dla konkretnej grupy jest bardzo skomplikowane i czasochłonne, ale ma duże znaczenie – mówi Łukasz Olbromski, Property Leader w Arup.

Przykładem projektu, mającego dużą wartość społeczną jest przedszkole w Dwabor w Ghanie, które powstało przy wykorzystaniu zrównoważonych, lokalnych materiałów. W konstrukcji zastosowano m.in. bambus i łupiny kokosa, pokazując społeczności, w jaki sposób można używać tych materiałów w budownictwie. W budynku inżynierowie zmaksymalizowali dopływ światła dziennego, jednocześnie minimalizując przepływ ciepła i hałasu. Opracowali charakterystyczny metalowy dach szkoły, który zbiera deszczówkę do ponownego wykorzystania. Wewnątrz niego włókna z łupin kokosa ograniczają hałas i zapobiegają przerywaniu zajęć przez ulewne deszcze. Natomiast gdy świeci słońce, kolorowe okna bambusowe mogą się obracać, aby wpuścić światło. Zastosowano także bloczki ścian stabilizowane glebą, które podczas testów okazały się mocniejsze niż bloczki betonowe. Dzięki temu zmniejszono zarówno koszty, jak i wpływ na środowisko. Projekt wpływa także na edukację, ponieważ opracowana przestrzeń umożliwia dzieciom naukę ze swojego otoczenia: oprócz pomieszczeń, które są idealne do nauki opartej na aktywności i zabawie, w szkole znajdują się strefy do nauki na świeżym powietrzu.

Innym inspirującym przykładem jest projekt sieci rowerowych w regionie metropolitalnym Cali w Kolumbii. W obszarze znacznie zwiększyła się częstotliwość podróży rowerem, związanych z pracą i nauką wśród ekonomicznie wrażliwych grup społecznych. Uznając rower za niedrogi, wydajny, zdrowy i przyjazny dla środowiska środek transportu, samorządy zdecydowały się opracować sieć infrastruktury rowerowej łączącą obszar metropolitalny. W ramach projektu stworzono koncepcję aktywnej mobilności, tak aby ruch rowerowy o dużym natężeniu był bezpieczny i dostępny dla wszystkich, włączając w aktywność dzieci, kobiety, osoby starsze i osoby z niepełnosprawnością. Jednocześnie projekt zaangażował obywateli i zwiększył świadomość o korzyściach jazdy na rowerze.

Sposób, w jaki projektujemy i budujemy miejsca, w których żyją ludzie, napędza pozytywne zmiany. Właśnie dlatego tak istotne jest branie pod uwagę wartości społecznej tuż obok ograniczania wpływu projektu na środowisko naturalne. Korzyści płynące z takiego podejścia mogą znacząco podnieść jakość życia i umożliwić zwiększenie dostępności czy sprawiedliwości społecznej.