Czy w Polsce mamy szansę na rozwój budownictwa drewnianego na taką skalę, jak w Skandynawii, gdzie dom drewniany uchodzi za najlepszy wybór? Zaostrzające się przepisy dotyczące energooszczędności i dążenie do zrównoważonego rozwoju dają technologii przewagę, ale musimy zacząć budować z drewna wieżowce, obiekty wielkokubaturowe i placówki zdrowia. O możliwościach sektora i napotykanych barierach dyskutowano w trakcie Forum Holzbau Polska w Jachrance, które odbyło się w pierwszych dwóch dniach kwietnia. Po raz 9, zgodnie z hasłem „Praktycy dla praktyków”, wymieniano się wiedzą i doświadczeniem, aby podnosić poziom budownictwa drewnianego w kraju.
Polskie domy drewniane nadal buduje się głównie zagranicą, jesteśmy trzecim po Estonii i Litwie, największym eksporterem prefabrykowanych domów z drewna w UE. Dane wskazują jednak na to, że krajowy rynek wchodzi w fazę rozwoju.
– Na podstawie liczby budynków o konstrukcji drewnianej ukończonych w Polsce w latach 2018–2022 można wnioskować, że odsetek nowo wybudowanych budynków mieszkalnych o konstrukcji drewnianej stale wzrasta – w latach 2020 i 2021 nawet o ponad 20% r/r. W latach 2022 i 2023 dynamika była mniejsza, jednak nadal dodatnia, a w roku 2024 wyniosła 7,4% – mówi dr Małgorzata Wnorowska z Forestor Communication.
Te optymistyczne wskaźniki rozbudzają apetyt na więcej, ale aby zwiększyć udział drewna w budownictwie, branża ma jeszcze wiele do nadrobienia. W jaki sposób tego dokonać? Samo budownictwo jednorodzinne nie napędzi popytu. Musimy zacząć stosować drewno na większą skalę, chociażby w architekturze miejskiej, co z powodzeniem praktykuje Holandia. To właśnie tam powstanie 10-piętrowy budynek mieszkalny, którego konstrukcja powyżej poziomu gruntu wykonana jest w całości z drewna. The Urban Woods przekroczy jeszcze jedną granicę innowacyjności, ponieważ częściowo zostanie zrealizowany z C-CLT, czyli paneli wyprodukowanych z drewna poużytkowego. To przyszłościowe podejście do budownictwa wysokościowego, które pozwoli minimalizować jego wpływ na środowisko nie tylko poprzez redukcję emisji CO2, ale również oszczędne gospodarowanie zasobami naturalnymi.
– Co roku w samej Holandii do spalarni trafia około 1,5 mln metrów sześciennych odpadów drzewnych. Drewno rozbiórkowe, palety, drewno liściaste – ogromna gama drewna, które ma wielki potencjał jako surowiec do nowych materiałów budowlanych o obiegu zamkniętym – pokazuje Olga Gumienna ze studia Urban Climate Architect, które zaprojektowało wieżowiec. – Łatwo zgodzić się, że potencjał budowlany tych surowców nie jest jeszcze wystarczająco wykorzystywany w budownictwie.
Skandynawia stała się światowym liderem w dziedzinie innowacyjnego budownictwa drewnianego i udowodniła, że drewno może być wykorzystywane na znacznie większą skalę niż tylko do domów jednorodzinnych – od szkół i przedszkoli po centra handlowe, hale sportowe oraz kościoły. Dlatego to właśnie wzorcom skandynawskim poświęcona została oddzielna sesja.
– W przeciwieństwie do Polaków, Skandynawowie mają bardzo dużą wiedzę pokoleniową i doświadczenie w zakresie budownictwa drewnianego – zdradza Agnieszka Pońska z Hantverkarpoolen. – Projektowanie domów drewnianych jest tam bowiem na porządku dziennym. Robi to każdy architekt. Projektowanie dużej architektury w drewnie czy budownictwo hybrydowe nie jest pomysłem „wariatów”. Taką wiedzę zapewnia powszechne nauczanie.
Jakie doświadczenia ze skandynawskich placów budowy mogą być pomocne w rozwijaniu krajowego budownictwa drewnianego?
– Skandynawskie podejście do budownictwa drewnianego wiąże się z silnym naciskiem na prefabrykację. Takie podejście nie tylko przyspiesza budowę, ale także zapewnia wyższą jakość i zmniejsza ilość odpadów – podkreśla Dusan Milutinovic z Acetra. – Jedną z często pomijanych zalet drewna jest jego wydajność termiczna. Konstrukcje drewniane w Skandynawii są energooszczędne i szczególnie dobrze nadają się do budynków mieszkalnych, szkół i przestrzeni publicznych, gdzie komfort i efektywność energetyczna są niezbędne.
Do budowania z drewna placówek służby zdrowia namawia inny z prelegentów – Michael Woodford z londyńskiej pracowni White Arkitekter, podpierając się bogatym portfolio projektów, które wzmacniają poczucie komfortu pacjentów, zmniejszają stres i poprawiają środowisko szpitalnych wnętrz a jednocześnie są bardzo nowoczesne, niskoemisyjne i buduje się je w znacznie krótszym czasie.
– Połowa budynków państwowej służby zdrowia w Wielkiej Brytanii była wykonywana przed 1945 rokiem, a 11 proc. w okresie 1975-84, więc zasób budynków jest stary, a my chcemy, aby te budynki służyły zdrowiu i by były wydajne – mówi architekt.
Problem przestarzałych obiektów służby zdrowia, które nie odpowiadają współczesnym standardom, możemy obserwować również w naszym kraju. To wielkie wyzwanie, z którym będziemy musieli się zmierzyć. Dlatego powinniśmy być przygotowani na budowanie z drewnianych prefabrykatów przychodni i szpitali. Takich jak Centrum Onkologicznego Velindre, zaprojektowane przez White Arkitekter. Będzie to najbardziej zrównoważony szpital w Wielkiej Brytanii, który wyznacza nowy standard opieki nad pacjentami.
Polacy uczą się technologii od krajów, które rozwinęły budownictwo drewniane na masową skalę, ale mamy również sukcesy w projektowaniu własnych rozwiązań. Budujemy na różnych kontynentach, w różnych warunkach klimatycznych, nawet bardzo wymagające konstrukcje, takie jak stacja antarktyczna. Czy na końcu świata drewno zda egzamin z trwałości i zapewni odpowiedni komfort uczestnikom? Wątpliwości rozwiali Serafin Jerzy Szyszka, specjalista w zakresie konstrukcji drewnianych oraz projektant Dariusz Słomski z firmy Andrewex Construction, odpowiedzialnej za realizację obiektu.
– Drewno jest materiałem bardzo łatwym w obróbce, bardzo wytrzymałym, a dzięki nowoczesnej technologii jego obróbka jest precyzyjna, co pozwala eliminować jego wady anizotropowe. Sprawdza się doskonale w ekstremalnych warunkach, a ze względu na swoją wagę jest proste w transporcie i montażu – przekonują specjaliści. – Prefabrykacja zaś pozwala na niezwykłą oszczędność czasu potrzebnego na budowie, zapewnia możliwość wykonania większości elementów w sposób zautomatyzowany, w kontrolowanym środowisku. Oba podejścia minimalizują koszty środowiskowe budownictwa.
Z kolei Grzegorz Tracz z poznańskiego studia OMT architects realizuje budowę osiedli w Afryce. W związku z szybkim wzrostem liczby ludności na tym kontynencie, istnieje potrzeba dogęszczania, a charakterystyczna dla obszaru niska zabudowa nie zaspokoi potrzeb mieszkaniowych w przyszłości. Wykorzystanie prefabrykatów z drewna pozwala zwiększyć efektywność procesów inwestycyjnych, ale przyniosło jeszcze inną korzyść.
– Wykorzystanie drewna jako materiału budowlanego podniosło ceny drewna, szczególnie na obszarach, gdzie budownictwo drewniane staje się coraz bardziej popularne. Jednocześnie ten wzrost wartości drewna pobudził naturalny wzrost zainteresowania produkcją drewna, co prowadzi do większego skupienia się nie tylko na zwiększaniu powierzchni lasów, ale także na ochronie istniejących lasów i utrzymywaniu ich w dobrej kondycji – mówi Grzegorz Tracz. – Zdolność do ciągłego odrastania materiału jest tym, co odróżnia każdy materiał budowlany pochodzenia organicznego od prawie wszystkich konwencjonalnych materiałów budowlanych.
Przełamywanie barier stojących na drodze rozwoju budownictwa drewnianego nie wydarzy się samo. Wiele z trudności, jakie napotykają projektanci i wykonawcy nowoczesnych konstrukcji z drewna, wymagało wieloletnich testów, dlatego tym cenniejsze są rady od doświadczonych ekspertów, którzy zmierzyli się z ważnymi problemami, jak akustyka w budynkach z CLT. Jak sobie z nią radzić opowiedział na Forum Holzbau Polska Andreas Colebring, który jest jednym ze 140 akustyków z zespołu Efterklang, pracujących m.in. nad pomiarami drgań, projektowaniem i planowaniem akustyki budynków.
– Mniej sztywne złącze przenosi mniej energii między elementami, a zatem osiąga wyższą izolację złącza. Jest to szczególnie interesujące, ponieważ używane przez nas modele obliczeniowe przewidują wyższe tłumienie przy sztywniejszym złączu – specjalista referuje wyniki testów pomiarów przeprowadzonych we współpracy z Chalmers University od Technology.
Ważnym problemem, z którym musi mierzyć się budownictwo drewniane, jest deficyt surowca. Dyskutowano o tym w trakcie Narady o drewnie, która była jednym z wydarzeń towarzyszących kongresowi. Drugim była debata networkingowa architektów i wykonawców „Budujemy z drewna”, w trakcie której rozmawiano m.in. o projektowaniu konstrukcji drewnianych w Polsce i technologiach, które są obecnie najbardziej atrakcyjne dla odbiorców.
Dwa dni Forum Holzbau Polska wypełniło 6 sesji tematycznych, na które złożyło się 19 prelekcji. W strefie B2B 53 wystawców zaprezentowało nowoczesne technologie i materiały dla budownictwa szkieletowego, masywnego oraz hybrydowego.
Zdjęcia można pobrać:
https://forestor.pl/wp-content/uploads/2025/04/Holzbau2025.zip
Autor zdjęć: Bartosz Sudak