Zaprojektowane przez pracownię UCEES osiedle Nova Mikołowska uzupełnia historyczną zabudowę centrum Katowic oraz łączy dynamiczny charakter Śródmieścia z otwartą przestrzenią, która pozwala na swobodne przemieszczanie się mieszkańcom oraz użytkownikom. Projekt otrzymał właśnie Nagrodę Roku SARP 2024.
Nagroda Roku SARP to jedno z najważniejszych wyróżnień dla architektów w Polsce. Uroczysta gala wręczenia tegorocznych nagród odbyła się w miniony piątek 18 października. Zaprojektowana przez pracownię UCEES Nova Mikołowska zdobyła Nagrodę Roku SARP 2024 w kategorii budynek wielorodzinny za „racjonalne pod względem ekonomicznym i atrakcyjne architektonicznie ukształtowanie zespołu mieszkaniowego o znacznej wielkości, wbudowanego w żywą i gęstą tkankę miasta”.
W uzasadnieniu Jury konkursu podkreśliło, że architekci właściwie „odczytali historię sąsiadów – o podcieniach, o podwórkach, o rytmach architektury, o zróżnicowaniu wysokości, o materiałach, o kolorach, o nastroju – i czerpiąc z ich bogactwa, stworzyli nową, własną i interesującą opowieść” (pełne uzasadnienie na końcu).
Nowopowstałe osiedle zlokalizowane jest w obrzeżu tzw. Starych Katowic, w kwartale wyznaczonym ulicami: Raciborską, Strzelecką i Mikołowską. Już na planie Miasta Wielkich Katowic i Okolic (mapy z początku ubiegłego wieku) obszar ten przedstawiany był jako trójkątny kwartał zabudowy. Z czasem ulegał on stopniowej degradacji i po wyburzaniu kolejnych budynków, działka przez wiele lat pozostawała niezagospodarowana.
Uzupełnienie historycznej tkanki
– W przechodzącym burzliwą metamorfozę Śródmieściu, w którym co rusz powstają nowe biurowce i kompleksy mieszkaniowe, zastaliśmy pomiędzy Dworcem Głównym Katowice a Parkiem Kościuszki niemal pozbawioną budynków przestrzeń, z kilkoma zachowanymi jeszcze kamienicami – mówi arch. Marek Szpinda, współwłaściciel UCEES. – Dlatego zależało nam, aby projekt uzupełniał historyczny kwartał zabudowy i przywracał to miejsce do życia – z nowymi przestrzeniami, ale też wtopionymi we współczesne budynki zabytkowymi kamienicami.
Architekt Piotr Uherek, współwłaściciel pracowni dodaje: – Honorując uwarunkowania miejsca, naszym celem stało się zaprojektowanie osiedla łączącego dynamiczny charakter Śródmieścia i jego tożsamość z otwartą przestrzenią publiczną, placami i skwerami, które sprzyjają spotkaniom i pozwalają na swobodne przemieszczanie się mieszkańcom oraz użytkownikom miasta.
Osiedle otwarte na „miasto”
Architekci zaprojektowali zespół dwóch budynków mieszkalnych z usługami w formie sub-kwartałów, kształtując kompozycję brył na rzucie w kształcie litery „U” oraz „pięciokąta” z dziedzińcem w środku. Trzeci, niewielki budynek dostawiono do istniejącej kamienicy czynszowej.
Rozbicie nowej zabudowy umożliwiło zachowanie otwartego, pozbawionego grodzeń, fragmentu miasta, a kreślenie linii zabudowy w oparciu o narzucony układ pierzejowy i zaprojektowany układ komunikacji wewnątrz kwartału, pozwoliły na zróżnicowanie kształtu elewacji.
Kluczową decyzją, poza funkcjonalnym otwarciem kwartału „na miasto”, była przyjęta zasada otwartości przestrzennej, która zrealizowana została poprzez liczne podcienia i prześwity w formie bram prowadzących do wnętrza dziedzińców. W efekcie uzyskano wiele bliskich kadrów oraz atrakcyjnych i dalekich widoków perspektywicznych, w tym na górującą w sąsiedztwie wieżę kościoła Apostołów Piotra i Pawła.
Architektura honoruje również wysokości sąsiedniej zabudowy. Adaptując się do otoczenia, wypełnia ubytki, spaja budynki nowe z istniejącymi. Miejscami, za sprawą ślepych, kurtynowych fragmentów elewacji materia zabliźnia tkankę i ożywia charakter elewacji. Ich zmienną tektonikę tworzą liczne wcięcia i cofnięcia, będące efektem konsekwentnie projektowanych brył, których ostateczny kształt uzyskano poprzez odejmowanie szeregu „mas”.
Dwa oblicza fasad
Podstawowym detalem materii architektonicznej w części mieszkalnej jest otwór okienny, zróżnicowany względem lokalizacji na zewnętrza i wnętrza kwartału. Fasady zewnętrzne kompozycją otworów (okno, loggia) odzwierciedlają cechy ulicy miejskiej: ruch, aktywność, dynamika. Natomiast fasady wnętrz dziedzińców, oddają poczucie równowagi, spokoju, porządku i harmonii.
Kolor szarej cegły przyjęty jako podstawowy w melanżu elewacji, z jednej strony nawiązuje do szerokiego kontekstu Śródmieścia, z drugiej, nieco w kontraście do otaczającej architektury starych kamienic, tworzy dla nich współczesną erratę, symbol nowego miejsca na mapie Katowic.
Zastosowany dodatkowo kolor biały rozświetla wnętrza kwartałów. Do alfabetu środków kształtujących charakter detalu architektonicznego dodano jeszcze beton architektoniczny występujący w elementach małej architektury i szarą stolarkę okienną oraz elementy balustrad, ogrodzeń, parapetów i obróbek.
Łatwo dostępne przestrzenie
Współpraca przy projekcie zagospodarowania zieleni z pracownią Architektura Krajobrazu LandArch zaowocowała aranżacjami nawiązującymi do charakteru Śródmieścia. W klinie ul. Strzeleckiej i drogi wewnętrznej powstał zielony skwer – niejako pozytyw dla zastanej na działce zwartej, zabytkowej zabudowy.
Pozostałe przestrzenie między budynkami, starannie zaaranżowane zielonymi donicami, rabatami i alejkami, wyposażone w meble miejskie, mają za zadanie kształtować czytelną komunikację miejsca, wyrównując zarazem wrażenie deniwelacji terenu, osiągającej w stosunku skrajnych punktów parceli aż 6 metrów.
Pomimo wynikających z tego, koniecznych do zaprojektowania elementów terenowych w postaci schodów, murków czy wyniesienia przed usługami, wszystkie zaplanowane funkcje dostępne są dla osób niepełnosprawnych bez użycia urządzeń technicznych w postaci dźwigów, czy platform. Dotyczy to zarówno stref mieszkalnych (klatki schodowe), jak i usługowych przewidzianych w lokalach w podcieniu budynku.
Zasada dostępności dotyczy również wewnętrznych dziedzińców, placów oraz miejsc rekreacji i placu zabaw.
___________
Autorzy projektu: Arch. Marek Szpinda, arch. Antoni Banaś, arch. Piotr Uherek
Współpraca autorska: arch. Małgorzata Trojnar
Inwestor: Activ Investment
Powierzchnia użytkowa: 16 547 m²
Liczba mieszkań: 353
Liczba lokali usługowych: 20
Uzasadnienie nagrody
„Nagrodę przyznano za racjonalne pod względem ekonomicznym i atrakcyjne architektonicznie ukształtowanie zespołu mieszkaniowego o znacznej wielkości, wbudowanego w żywą i gęstą tkankę miasta. Sąsiedztwo miejsca jest bardzo zróżnicowane. Architekci odczytali historię sąsiadów – o podcieniach, o podwórkach, o rytmach architektury, o zróżnicowaniu wysokości, o materiałach, o kolorach, o nastroju – i czerpiąc z ich bogactwa, stworzyli nową, własną i interesującą opowieść. Prosta, zdecydowana, zróżnicowana architektura i spiętrzenie zabudowy dla uwolnienia wspólnej przestrzeni podwórek z zielenią, tworzą właściwe środowisko życia w gęstym mieście. Odpowiednia gradacja przestrzeni półotwartych i prywatnych – z podcieniami, otwartymi przedpolami i zamkniętymi podwórcami – pozwala na wpisanie życia nowej zabudowy w przestrzeń publiczną miasta. Realizacja wykorzystuje kody miejsca, porządkuje otoczenie, bez potrzeby jego podporządkowania sobie. Tak należy budować miasto”.