Z przyjemnością przedstawiamy najnowszy raport przygotowany przez CAKE/KOBiZE w IOŚ-PIB pt. “VIIEW on EU ETS 2050: Linking EU ETS with other carbon pricing mechanisms”. Analiza koncentruje się na możliwościach i efektach łączenia systemu EU ETS z innymi globalnymi systemami opartymi na mechanizmach „carbon pricing”, a także na roli mechanizmów kompensacyjnych w realizacji międzynarodowych celów klimatycznych.
Unijny system handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS) przechodzi obecnie głębokie zmiany, mające na celu przejście na gospodarkę neutralną klimatycznie. Architektura systemu będzie się zmieniała wraz z wprowadzeniem CBAM i ETS2 dla sektorów budownictwa i transportu, a także spodziewanym wyczerpaniem się puli uprawnień EUA ok. 2040 r. Oczekuje się, że zerowa liczba uprawnień w EU ETS ok. 2040 r. (tzw. „end game”) wpłynie na płynność i stabilność rynku w latach 30-tych, potencjalnie powodując dużą zmienność cen w miarę dostosowywania się podaży i popytu. W tym kontekście Komisja Europejska uznała pilną potrzebę ponownej oceny EU ETS (przegląd planowany jest na 2026 r.), w tym oceny włączenia pochłaniania CO2 do systemu. Zmiany w EU ETS mogą również obejmować ekspansję sektorową, emisyjną, geograficzną lub międzynarodową, jak np. rozszerzenie zakresu EU ETS na dodatkowe sektory (np. odpady komunalne) i państwa (Ukraina, Bałkany), połączenie EU ETS i ETS 2 lub połączenie EU ETS z systemami ETS działającymi w innych regionach i/lub wykorzystanie międzynarodowych jednostek offsetowych. Jednym z głównych wyzwań związanych z dalszym rozwojem EU ETS będzie minimalizacja ryzyka ucieczki emisji i poprawa efektywności kosztowej redukcji emisji.
W raporcie poddano analizie:
- implikacje powiązania EU ETS z innymi systemami ETS (np. UK ETS, systemy w Kanadzie, Korei Południowej, Chinach, Meksyku i USA),
- wprowadzenie mechanizmu podatku granicznego CBAM,
- rolę offsetów przy redukcji kosztów emisji,
- potencjalne utworzenie Europejskiego Centralnego Banku Węglowego (ECCB).
Poprzez analizę makroekonomiczną raport stanowi próbę oceny, w jaki sposób integracja systemów może wpłynąć na ceny za emisję CO2, redukcję emisji i wskaźniki ekonomiczne w różnych regionach. Przedstawione środki mają na celu poprawę stabilności rynku, złagodzenie ucieczki emisji (ang. carbon leakage), wspieranie współpracy międzynarodowej i zapewnienie opłacalnej ścieżki do osiągnięcia neutralności klimatycznej w drodze do 2050 r.
Narzędzia modelowe i scenariusze
W Centrum Analiz Klimatycznych i Energetycznych IOŚ-PIB opracowywane są i stale ulepszane zestawy narzędzi obliczeniowych, dzięki którym można jest analiza i ocena obecnych i przyszłych propozycji polityki klimatycznej i energetycznej zarówno na poziomie globalnym, jak i lokalnym. W niniejszej analizie przedstawiono i przeanalizowano scenariusz bazowy oraz dwa scenariusze badawcze. Scenariusze badawcze obejmują powiązanie EU ETS z innymi międzynarodowymi systemami handlu oraz ograniczone wykorzystanie offsetów w EU ETS. Pierwszy scenariusz analizuje, w jaki sposób powiązanie EU ETS z systemami w innych regionach mogłoby obniżyć koszty redukcji emisji, ustabilizować ceny uprawnień i ograniczyć zakłócenia gospodarcze. Drugi scenariusz analizuje wykorzystanie w ramach EU ETS offsetów pochodzących z krajów Globalnego Południa. Taki mechanizm mógłby obniżyć koszty emisji i wesprzeć niskoemisyjny rozwój w krajach rozwijających się.
Kluczowe wnioski z analizy
- Łączenie CBAM i ETS może pomóc złagodzić niekorzystne warunki konkurencji, z jakimi boryka się przemysł UE, i ograniczyć zjawisko przenoszenia się firm do regionów o niższych standardach klimatycznych (tzw. Carbon Leakage). Mechanizmy te mogą pomóc krajom w skuteczniejszym osiąganiu celów klimatycznych przy jednoczesnym minimalizowaniu niekorzystnych warunków konkurencji transgranicznej. CBAM może zachęcać partnerów handlowych UE do inwestowania w technologie niskoemisyjne. Producenci z krajów trzecich eksportujący do UE mogą zmniejszyć opłaty CBAM poprzez zmniejszenie intensywności emisji swojej produkcji.
- Powiązanie systemów ETS w różnych regionach może zwiększyć płynność rynku, prowadząc do bardziej konkurencyjnych cen za emisję CO2 oraz transferu technologii.
- Łączenie systemów ETS obniża ceny za emisję CO2 w regionach o wysokich cenach i powinno również obniżyć ceny w EU ETS o ok. 40-60 EUR/t. UE prawdopodobnie zakupiłaby znaczną liczbę uprawnień z innych regionów, w szczególności z Chin.
- Szacuje się, że globalny wzrost dobrobytu wynikający z powiązania ETSów, mierzony wzrostem realnej konsumpcji gospodarstw domowych, wyniesie od ok. 25 mld EUR w 2035 r. do 40 mld EUR w 2050 r.
- Unijne PKB powinno konsekwentnie wzrastać w porównaniu z poziomem bazowym przez cały okres symulacji o ok. 0,2-0,3% (50 mld EUR). Z kolei w większości państw spoza UE PKB spada w porównaniu z poziomem bazowym.
- Wpływ na produkcję wybranych sektorów jest znacznie silniejszy niż zagregowany wynik PKB, np. w UE produkcja metali żelaznych, transportu lotniczego i transportu wodnego wzrasta od 2% do prawie 4% w niektórych okresach. Zmiany w produkcji sektorowej wynikają głównie z dostosowań eksportu.
- Wykorzystanie jednostek offsetowych w EU ETS mogłoby obniżyć koszty emisji w szczególności w sektorach o ograniczonych możliwościach redukcji emisji. Dzięki wykorzystaniu offsetów w EU ETS wzrostowi konsumpcji w UE towarzyszy wzrost PKB o 0,15-0,20% (30-45 mld EUR rocznie). Tymczasem w krajach Globalnego Południa PKB powinno spadać o ok. 0,05% (10 mld EUR rocznie), głównie z powodu spadku eksportu. Obie strony (mechanizmu offsetowego) powinny doświadczyć niewielkiego wzrostu konsumpcji gospodarstw domowych, o nieco ponad 0,1% (między 10 a 20 mld EUR rocznie) w UE w latach 2040-50 i ok. 0,05% w krajach Globalnego Południa (ok. 6-7 mld EUR rocznie) w tym samym okresie.
- Europejski Centralny Bank Węglowy (ECCB) mógłby zarządzać podażą na rynku uprawnień do emisji CO2, stabilizując cały system. Poprzez scentralizowanie kontroli nad uprawnieniami, pochłanianiem CO2 i offsetami, ECCB mógłby ustabilizować rynek uprawnień do emisji, wspierać cele klimatyczne UE oraz wzmacniać globalne wysiłki na rzecz redukcji emisji. Instytucja ta mogłaby również nabywać jednostki offsetowe i wspierać integrację z globalnymi systemami handlu emisjami.
- EU ETS wymaga reformy. W miarę jak system EU ETS ewoluuje w kierunku realizacji bardziej ambitnych celów polityki klimatycznej, rynek staje w obliczu wyzwań, takich jak niestabilność cen i obawy o konkurencyjność przemysłu, ograniczona akceptacja społeczna czy rozszerzenie zakresu systemu ETS na nowe sektory (takie jak transport i budynki). Kwestie te mogą destabilizować rynek, utrudniać wysiłki na rzecz redukcji emisji i zwiększać ryzyko ucieczki emisji, gdy firmy przenoszą się do regionów o mniej rygorystycznych przepisach. Powiązanie systemów ETS, wykorzystanie offsetów i ustanowienie Europejskiego Centralnego Banku Węglowego (ECCB) mogłoby złagodzić te zagrożenia poprzez odpowiednie zarządzanie podażą na rynku uprawnień do emisji, tym samym zapewniając stabilizację, efektywność i trwałość systemu.
Analizę wykonano z wykorzystaniem zaawansowanych narzędzi modelowych zbudowanych i rozwijanych przez ekspertów CAKE. Wykonanie tak obszernej i kompleksowej analizy było możliwe dzięki realizacji projektu LIFE VIIEW 2050 – Ocena długoterminowego wpływu europejskiego systemu handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS) na zeroemisyjną gospodarkę do 2050 r., wdrażanego w KOBiZE przy wsparciu finansowym Programu LIFE oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Jest to kolejna z serii analiz dotyczących różnych aspektów rozwoju rynku EU ETS. Pozostałe analizy, które dotyczą m.in. rozrzedzenia systemu EU ETS o nowe sektory, w tym o ETS2, pochłaniania, wodoru czy polityk transportowych, można znaleźć na stronie: https://climatecake.ios.edu.pl/materialy-informacyjne-publikacje/.